Klimaatinvesteringen in kaart voor gemeenten, provincies en waterschappen

Rebel heeft het investeringslandschap voor decentrale overheden systematisch in kaart gebracht. Uitgangspunt was een lijst van vier categorieën:

• Vastgoed: hierbij is ingegaan op de verduurzaming van gemeentelijk, provinciaal en maatschappelijk vastgoed. Ook installaties van waterschappen, zoals RWZI’s, zijn hierin meegenomen.

• Natuur: onder dit thema vallen opgaven zoals het borgen van soortenbescherming via soortenmanagementplannen (SMP) en de daaruit voortvloeiende maatregelen, zoals vleermuiskasten aan vastgoed. Dit zijn vaak randvoorwaarden of vormen van compensatie, bijvoorbeeld bij het treffen van isolatiemaatregelen.

• Mobiliteit: dit omvat elektrificatie van het eigen vervoer, realisatie van emissievrij openbaar vervoer, deelconcepten, laadinfrastructuur en toezicht op milieuzones (zoals cameratoezicht). Ook circulariteit in de wegenbouw, met klimaatneutrale materialen, is onder dit thema meegenomen.

• Energie: de grootste opgaven liggen hier bij elektriciteit en warmte. Bij elektriciteit gaat het om duurzame opwek (zon en wind), opslag (batterijen) en netverzwaring. Bij warmte betreft het de ontwikkeling van geo- en aquathermie, warmtenetten, de opwek van bio- en groengas en opslag in de vorm van WKO’s.

Elke categorie is geanalyseerd op inhoudelijke kenmerken, de rol van overheden, bekostigings- en financieringsmogelijkheden en uitvoeringsvereisten. Deze analyse is verrijkt met praktijkervaring, mede op basis van interviews met experts en de bestudering van eerdere adviestrajecten. Vervolgens heeft Rebel per investeringstype een kernprofiel opgesteld, waarin typische kosten, risico’s, schaalniveaus en financieringsvormen zijn benoemd. Alle inzichten zijn visueel en tekstueel toegankelijk gepresenteerd, zodat beleidsmakers snel de essentie kunnen doorgronden.

Voor delen van de opgaven geldt dat deze tot op zekere hoogte als regulier kunnen worden beschouwd, of geen groot beslag hoeven te leggen op de gemeentelijke begroting. Denk bijvoorbeeld aan laadinfrastructuur, waarvan aanleg en exploitatie in beginsel aan de markt kunnen worden overgelaten. Ook investeringen in soortenmanagement en natuur zijn relatief beperkt en kunnen investeringsruimte scheppen.

Echter, er zijn ook thema’s waarbij aanzienlijke risico’s op hogere kosten spelen. Voorbeelden hiervan zijn:

• Hogere investeringen in maatschappelijk vastgoed (klimaatadaptief, energieneutraal, circulair, natuurinclusief) rekenen zich op korte termijn nog niet altijd terug.

• De GWW-sector ondervindt forse impact van de opgaven rond energie en klimaat, maar de consequenties zijn nog nauwelijks in beeld.

• Duurzame opwek en infrastructuur, zoals investeringen in warmtenetten, vragen om aanzienlijke kapitaalinvesteringen die – afhankelijk van aard en omvang – moeilijk te dragen zijn voor individuele gemeenten.

Tegenover deze kosten en risico’s staan ook baten. Het is echter cruciaal dat decentrale overheden weten wat zij aangaan, en voor welke periode. Investeringen in energie-infrastructuur en gebouwen zijn omvangrijk, terwijl de ruimte om later nog bij te sturen in de terugkerende verplichtingen beperkt is. Er zal daarom tijdig moeten worden geanticipeerd op de opgaven – niet alleen inhoudelijk, maar ook financieel.

Deze eerste scan biedt niet alleen structuur en inzicht in bestaande investeringsopgaven, maar geeft ook richting aan waar verdere analyse de meeste toegevoegde waarde heeft.

Decentrale overheden hebben hierdoor strategisch inzicht verkregen in hun klimaatinvesteringsopgaven én concrete aanbevelingen ontvangen voor verdiepend vervolgonderzoek op thema’s als vastgoed, GWW, netinfrastructuur en soortenbeheer. Dit stelt hen beter in staat hun ambities te vertalen naar realistische en haalbare financieringsstrategieën.