Beschermd: Een nieuwe tool maakt de onzekerheid rond de bouw van warmtenetten een stuk kleiner

Warmtenetten spelen een belangrijke rol in de verduurzaming van Vlaamse woonwijken. Toch blijken projecten in de bestaande bebouwing maar moeilijk van de grond te komen, vanwege de vele onzekerheden die ermee gepaard gaan. In het kader van onderzoeksproject MUPEDD bracht Rebel de financiële implicaties in kaart. Een nieuwe tool maakt de business case van een warmtenet inzichtelijker.

Woonwijken in Vlaanderen staan voor de uitdaging om te verduurzamen. Het klimaatbestendig maken van bestaande bebouwing is echter moeizaam gebleken. Projecten komen traag van de grond, zeker gelet op de klimaatdoelstellingen.

Om belemmeringen te identificeren en weg te nemen, hebben onderzoeksorganisatie VITO, de KU Leuven en aannemer Van Roey het initiatief genomen voor onderzoeksproject MUPEDD (Managing Uncertainty in Positive Energy District Design). Samen met andere betrokken partijen hebben zij nader gekeken hoe wijken energieneutraal of zelfs energiepositief kunnen worden in de bestaande bebouwde omgeving: wat is de huidige staat van het gebouwenpatrimonium, hoe worden bewoners aangemoedigd om te verduurzamen, en welke data zijn beschikbaar?

De conclusie: een collectieve aanpak loont, maar brengt ook uitdagingen met zich mee, zegt Rebel Erik Paquay, die betrokken was bij het project. ‘Een inbreidingsproject kan een hefboom zijn om de hele wijk aan te pakken. Dat biedt schaalvoordelen, maar het moet wel op de juiste schaal gebeuren. De vele onzekerheden hebben aanzienlijke impact op de businesscase.’

Haalbaar

Rebel richtte zijn blik op de warmtevoorziening en de financiële implicaties van de onzekerheden die gepaard gaan met de aanleg van warmtenetten. De vraag: wanneer wordt een project financieel interessant en wat is het juridisch kader rond een warmtenet in een wijk?

Het resultaat is een financieel model dat de sociologische dimensies met de technische energieaspecten combineert en zo als eerste toetsing van financiële haalbaarheid dient. ‘Op papier rendeert zo’n project goed, maar dat blijkt in de praktijk vaak tegen te vallen’, zegt Rebel Dani Sangers. ‘De kosten, onder meer voor het onderhoud op de lange termijn, worden zwaar onderschat. Daarnaast kan het verlies van warmte tijdens transport aanzienlijk zijn.’

Bovendien, legt Sangers uit, is de vraag naar warmte op de lange termijn moeilijk in te schatten: ‘Je weet niet goed hoeveel mensen zich op het net zullen aansluiten. Als mensen verhuizen, is het maar de vraag of nieuwe bewoners het contract overnemen of kiezen voor een individuele oplossing. Afname is wettelijk moeilijk te verplichten.’

Paquay: ‘Een investering in een warmtenet is groot. Een partij die besluit om een warmtenet aan te leggen, wil nu zekerheid over de afname over de lange termijn.’

Beter inschatten

Ontwikkelaars die overwegen te investeren in de bouw van een warmtenet kunnen het financiële model van MUPEDD gebruiken om betere inschattingen te maken van deze onvoorspelbare elementen. Sangers: ‘De tool biedt een eerste financiële haalbaarheidstest voor een bepaalde wijk, plus een uitgebreide sensitiviteitsanalyse. Door deze analyse kan men meteen zien waar de grootste onzekerheden van het project liggen, en welke van deze onzekerheden de grootste impact hebben op de haalbaarheid.’ Het model is zodanig flexibel opgebouwd dat het gebruikt kan worden voor verschillende projecten, aldus Sangers.

Rebel is inmiddels goed gepositioneerd om de haalbaarheid van businesscases voor warmtenetten te beoordelen, zegt Paquay: ‘De afgelopen twee jaar hebben we diverse opdrachten gedaan voor vastgoedontwikkelaars en investeerders die warmtenetten aanleggen, zowel in nieuwbouwwijken als in bestaande wijken. We ondersteunen hen bij het doorrekenen van de business case en het aantrekken van financiering. Niet alleen voor grootschalige netten waar honderden woningen op aangesloten zijn, maar ook voor clusters met 15 tot 20 woningen, die eveneens schaalvoordelen bieden ten opzichte van woningen met een eigen warmtepomp.’

Daarbij helpt Rebel in bredere zin duurzame strategieën te bepalen met betrekking tot ESG-thema’s en de CSRD-richtlijn waar bedrijven straks aan moeten voldoen. Zo kwantificeert het milieu-impact en adviseert het bedrijven over circulaire inkoop en opdrachtgeverschap. Waar het op warmte aankomt, deelt Rebel als Nederlands bedrijf bovendien in waardevolle kennis. Paquay: ‘In Nederland is er al beleid om het gas uit te faseren. In Vlaanderen is zo’n plan van overheidswege er nog niet.’ Paquay ziet hier dan ook een rol weggelegd voor een dwingender beleidskader: ‘Op die manier groeit de urgentie, en zullen projectontwikkelaars en andere stakeholders sneller in actie komen.’