Een pleidooi voor meer concurrentie op het spoor

Internationale treinverbindingen in Europa zijn onder invloed van een groeiend klimaatbewustzijn helemaal hot. Het succes zorgt voor zo’n grote vraag dat de Nederlandse Spoorwegen (NS) het aanbod niet of nauwelijks kunnen bijbenen. De keerzijde van het succes is dat de prijzen sterk oplopen en service en productinnovatie ondergesneeuwd raken. Ondanks de hoge prijzen is het bijvoorbeeld vaak onmogelijk om binnen een week een ticket voor de Thalys naar Paris te bemachtigen. Mooi voor de spoorwegonderneming, maar slecht voor reizigers.

De NS kan hier ook mee wegkomen. Bij gebrek aan concurrentie op het spoor hebben reizigers geen keuze tussen vervoerders. Daardoor is er geen prikkel om reizigers te behouden. Of, in andere woorden: de reizigers moeten het er maar mee doen. Dit kan uiteindelijk de continuïteit van het succes van de trein in de weg staan en ons verder wegbrengen van de klimaatdoelstellingen.

Het goede nieuws is dat we in Europa kunnen leren van twee landen waarbij concurrentie op het hogesnelheidsspoor heeft gezorgd voor een sterk verbeterd aanbod, betere service en lagere prijzen: Italië en Spanje.

Italië heeft ruim 10 jaar ervaring met competitie op het hogesnelheidsnetwerk. Een private onderneming wist onder open toegang – voor eigen rekening en risico – de tegenwerking vanuit de gevestigde spoorbedrijven te overkomen en een indrukwekkend netwerk van diensten uit te bouwen. Gedwongen door de concurrentie innoveerde de zittende vervoerder en hebben beide partijen een duidelijke groei in aantallen reizigers gekend – ten koste van het vliegtuig. Deze concurrentie heeft gezorgd voor een sterke stijging van het aantal diensten voor de passagiers, een hogere betrouwbaarheid van treindiensten, vier onderscheidende serviceniveaus aan boord, meer aandacht voor de reiziger, lagere tarieven en een betere integratie met deur-tot-deur diensten.

In Spanje heeft men inmiddels ook kennis gemaakt met de kracht van concurrentie op het hogesnelheidsspoor. Hier is er sprake van een georganiseerde concurrentie met concessies gegund aan drie partijen. Ook hier heeft de concurrentie geleid tot een sterk verbeterd product voor de reiziger, met meer keuzes in service en comfort en lagere prijzen. Een ticket Barcelona-Madrid voor volgende week koop je voor 54 Euro terwijl een ticket Amsterdam – Paris minimaal 127 Euro kost.

Ondanks de duidelijke voordelen van concurrentie voor de reiziger en voor de verschuiving van vliegtuig naar trein, is de Tweede Kamer huiverig voor introductie van concurrentie op het spoor. De Kamer heeft zelfs een motie aangenomen om ook de internationale verbindingen onderhands te gunnen aan NS. Onbegrijpelijk als je kijkt naar de feiten in plaats van de nationalistische sentimenten. Dit is dan ook een oproep aan de staatsecretaris om de reiziger én de klimaatdoelstellingen boven de belangen van de NS te plaatsen en de internationale treinverbindingen open te stellen voor concurrentie in de nieuwe NS-concessie. Dat verdient de Nederlandse reiziger en is beter voor het milieu.