Kunnen verplichte retourkosten op online fashion zorgen voor minder milieu-impact?
In opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het ministerie van Economische Zaken onderzocht Rebel samen met TAUW, Ecolaw en Cramwinckel et al. of verplichte retourkosten op online kledingaankopen juridisch haalbaar zijn en of zij effectief kunnen bijdragen aan minder retourzendingen en milieuwinst. Het onderzoek biedt inzicht in gedragsmechanismen, milieueffecten en juridische randvoorwaarden.
De uitdaging
Nederlandse consumenten retourneren jaarlijks miljoenen online bestelde kledingitems, waarvan een aanzienlijk deel nooit wordt gedragen. De retourlogistiek veroorzaakt onnodige CO₂-uitstoot en leidt tot verspilling. Tegelijk zijn retouren diep verankerd in het gedrag van consumenten én in het businessmodel van veel webshops. De overheid wilde weten of een verplichting tot het rekenen van retourkosten kan leiden tot gedragsverandering en of dit juridisch uitvoerbaar is binnen het Europese consumentenrecht.
De aanpak
Het onderzoek kende drie sporen: een gedragswetenschappelijke analyse, een milieumodel en een juridische analyse. Rebel Circular Economy voerde het milieumodel en de interviews met ketenpartijen uit, TAUW werkte mee aan het model en Ecolaw keek naar het juridische kader. Gedrags-onderzoeker Florien Cramwinckel onderzocht de gedragseffecten van het invoeren van retourkosten.
Gedragsanalyse en interviews met de sector
De gedragscomponent bestond uit literatuuronderzoek en dertien interviews met e-commercepartijen en brancheorganisaties. Daarbij is gekeken naar het retourgedrag van consumenten: gemiddeld wordt 35% van alle online gekochte kleding teruggestuurd. Retourneren is voor veel consumenten routine geworden. Verplichte retourkosten blijken volgens meerdere studies het aantal retourzendingen met gemiddeld 15% te verminderen. Daarnaast zorgen zij ervoor dat consumenten minder impulsaankopen doen, wat leidt tot 7% minder productie van kledingstukken.
Milieuanalyse: van productie tot retour
Rebel ontwikkelde een systeemmodel waarmee de milieu-impact van retourzendingen kon worden berekend. Hierbij is gekeken naar de volledige levenscyclus: productie, assemblage, verpakking, logistiek en afvalverwerking. In de huidige situatie leidt de online kledingverkoop in Nederland tot 2,2 Mton CO₂-eq-uitstoot per jaar.
Een verplichte retourkostenregeling zou dit kunnen verminderen met 160 kiloton CO₂-eq (-7,3%), vooral door een lagere productiebehoefte. Ook waterverbruik, landgebruik en toxiciteit (zowel voor mens als milieu) dalen met een vergelijkbaar percentage.
Juridische analyse: complex maar niet kansloos
Het juridische spoor bracht beperkingen aan het licht: de huidige Europese consumentenrichtlijn geeft retailers de keuzevrijheid om retourkosten al dan niet door te berekenen. Een nationale verplichting is daarmee strijdig met het huidige Europese recht. Alternatieve wetgevingsroutes (zoals via UPV of de Digital Services Act) bleken juridisch niet sluitend of praktisch onhaalbaar. Aanpassing van de richtlijn zelf is noodzakelijk, maar lastig, aangezien deze recentelijk nog is aangepast. Wel zien de onderzoekers kansen voor sectorbrede vrijwillige maatregelen en Europese standaardisering, bijvoorbeeld van maatvoering.
Zie het volledige rapport hier:
Impact
Het invoeren van retourkosten kan een positieve invloed hebben op de business case van een online fashion verkoper doordat het retourproces veel tijd en geld kost. Er is ook minder milieuschade. Win-win dus.
De ervaring van een rebel
