Brengt Nederland het klimaatadaptatiebeleid op tijd tot uitvoering?
Dat het klimaat verandert en dat we ons daarop moeten voorbereiden, weten we inmiddels wel. Plannen en ideeën zijn er in overvloed, maar deze tot uitvoering brengen blijkt een uitdaging te zijn. Rebel heeft de basis gelegd voor het Nationaal Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie. Hierin wordt over de gehele breedte van klimaatadaptatie in kaart gebracht waar al actie wordt ondernomen en – belangrijker nog – waar we harder moeten werken. Het Uitvoeringsprogramma aangeboden aan en goedgekeurd door de Ministerraad.
De uitdaging
Ook in Nederland merken we de veranderingen van ons klimaat. Hetere zomers, tropische regenbuien, toenemende droogte en een stijgende zeespiegel zullen in toenemende mate het nieuws bepalen. De impact raakt iedereen: jong of oud, arm of rijk, mens en dier. Denk alleen al aan de toenemende funderingsproblemen, meer pollenallergieën, de gevolgen van gestremde binnenvaart of het verdwijnen van flora en fauna die de snelle veranderingen niet aankunnen.
Naast energie besparen, zonnepanelen installeren en windmolens plaatsen moeten we ons dus ook wapenen tegen klimaatverandering. Klimaatadaptatie is de afgelopen jaren een thema geworden waar niemand meer omheen kan. Beleid moet snel worden uitgevoerd. Op 17 november 2023 is het Nationaal Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie aangeboden aan de Ministerraad, waarin wordt blootgelegd waar we staan en welke uitdagingen we in hoog tempo moeten aanpakken. Rebel heeft de basis gelegd voor dit document door de onderzoek, structuur en inhoud te leveren.
De aanpak
Als start voor het traject is op 9 maart een bijeenkomst met ruim honderd klimaatadaptatieprofessionals georganiseerd. Hieruit is een duidelijk beeld naar voren gekomen: er is steeds meer aandacht en betrokkenheid bij klimaatadaptatie, en er is nauwelijks een beleidsveld genoemd dat niet wordt beïnvloed. Maar de uitdagingen worden in verschillende snelheden aangepakt.
Sommige beleidsvelden kennen een lange traditie. Neem bijvoorbeeld waterveiligheid. Door de waterkeringen houden we al decennia droge voeten, en er wordt nauwlettend in de gaten gehouden of er moet worden bijgeschakeld om de stijging van de zeespiegel het hoofd te bieden. Ondanks de omvang van de uitdaging is de uitvoering van de plannen in een volwassen stadium. Het bewustzijn is aanwezig.
Minder scherp is de toekomstbestendigheid van vitale infrastructuur. Op zichzelf is leveringszekerheid de topprioriteit van dienstverleners van infra-netwerken, zoals energie- of drinkwatervoorziening. Maar de risico’s van klimaatverandering zijn niet altijd in beeld. Denk daarbij met name aan de cascade-effecten door het wegvallen van één bepaald netwerk, waardoor ook problemen ontstaan voor andere netwerken en infrastructuur. Bijvoorbeeld: blijven datacentra nog functioneren als koelwater schaars is tijdens droogte? En wat voor invloed heeft dat vervolgens op onze informatie- en energienetwerken?
In stedelijke context zijn er wel initiatieven, maar vooralsnog blijven ze kleinschalig. Meer natuur in de stad is een belangrijke oplossing voor klimaatproblemen zoals hittestress en wateroverlast. Er zullen niet veel mensen tegen meer groen in de stad zijn, maar in de praktijk blijkt het toch vaak weerbarstig. Gemeentelijke budgetten zijn gereserveerd voor allerlei oplossingen, zoals riolering, maar voor groen (en het bijbehorende onderhoud) zijn andere (en beperktere) middelen beschikbaar. Dit terwijl groen juist kan bijdragen aan een effectieve waterhuishouding in de stad.
Tot slot is een heel ander aspect van klimaatverandering en -adaptatie nadrukkelijk naar voren gekomen; namelijk hoe we het als mens ervaren. De relatie tussen klimaatverandering en gezondheid is wel vaker gelegd (ook hier komt de waarde van groen en natuur om de hoek kijken), maar fenomenen als klimaatangst of sociale ongelijkheid als gevolg van klimaatverandering zijn vaak nog onderbelicht. In het Uitvoeringsprogramma krijgen ze wel de aandacht die ze verdienen.
Dit is een kleine greep uit de uitdagingen in het Uitvoeringsprogramma. Wil je meer weten over bijvoorbeeld de klimaatadaptatie van cultureel erfgoed, de natuur of de drinkwatervoorziening? Lees het hele stuk hier:
Impact
Met dit programma zal het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de komende jaren de regie nemen en samen met andere partijen echt aan de slag gaan om ons goed voor te bereiden op de toekomstige klimaatuitdagingen.
