Stappen naar een circulaire schoenketen
Jaarlijks komen er 70-100 miljoen paar schoenen op de Nederlandse markt. Waar komen deze schoenen vandaan? Wat gebeurt er met deze schoenen? En wat kan de Nederlandse overheid doen om de keten circulair(der) te maken? Met deze (en nog veel meer) vragen in het achterhoofd brachten Rebel en Tauw de Nederlandse schoenketen in kaart.
De uitdaging
“De huidige manier van produceren en consumeren, met een omvangrijk gebruik van primaire grondstoffen, is verspillend en een van de belangrijkste oorzaken van klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en vervuiling van lucht, water en bodem.” Hiermee opent de integrale circulaire economie-rapportage van PBL. Om het omvangrijke gebruik van primaire grondstoffen te reduceren, is het belangrijk productketens zoveel mogelijk circulair te maken, bijvoorbeeld door middel van beleid. Om effectief circulair beleid te maken, is het essentieel een productketen eerst goed te doorgronden. Op dit moment is er echter geen goed inzicht in de schoensector en haar milieu-impact.
De aanpak
Door middel van een bureaustudie, een analyse van beschikbare data, interviews met 22 partijen en experts uit de schoenketen, en een levenscyclusanalyse van vier veelvoorkomende typen schoenen, bieden we een gedetailleerd inkijkje in de schoenketen. Hieronder een greep uit de bevindingen:
Het product en de sector
De schoenketen is een lange keten met enorme (en toenemende) volumes schoenen. Wereldwijd komt er per jaar ongeveer 22 miljard paar schoenen op de markt, gemiddeld 2,5 paar per aardbewoner. In Nederland is dit 70-100 miljoen paar per jaar, oftewel 4-6 paar per inwoner. Het overgrote deel (85%) van de productie van schoenen vindt plaats in Zuidoost-Azië. China is wereldwijd de grootste producent van schoenen (12 miljard paar in 2021). In vergelijking met de textielketen zijn er op dit moment weinig (geschaalde) circulaire initiatieven in de schoenketen. De markt voor schoenreparatie krimpt al jaren.
De schoenketen van wieg tot graf
Schoenen bestaan uit diverse materialen; de belangrijkste zijn kunststof, leer, textiel, rubber en metaal. Van deze materialen worden diverse componenten gemaakt (waaronder het bovenwerk en de zool), die vervolgens samen worden gevoegd tot een schoen. We schatten dat ongeveer 10% van alle nieuw geproduceerde schoenen, ongedragen wordt vernietigd. Vernietiging in Nederland vindt plaats in de vorm van verbranding en recycling.
De milieu-impact van schoenen
De gemiddelde CO2-impact van een paar schoenen ligt tussen de 7 en 11 kg CO2-eq. Gemiddeld vindt 70-90% van de totale milieu-impact plaats in de productiefase. Het gewicht en de materiaalsamenstelling van een schoen bepalen daarmee in grote mate de totale milieu-impact (en niet het transport naar de gebruiker, het gebruik zelf of de verwerking van afgedankte schoenen).
Aanbevelingen voor (circulair) beleid
Op basis van een matrix waarin we enerzijds kijken naar het type interventie (normeren, beprijzen en stimuleren) en anderzijds naar de plek in de schoenketen (voorkant, gebruik en achterkant), komen we tot drie concrete adviezen om de schoenketen circulair(der) te maken:
- Voorkant: Stel producteisen op Europees niveau, in aansluiting bij de ESPR. We doen hiervoor een aantal suggesties.
- Gebruik: Stimuleer reparatie en levensduurverlenging, bijvoorbeeld door het verlagen van belasting op arbeid (eventueel door de belasting op materiaal te verhogen), het instellen van het recht op reparatie voor schoenen, het stimuleren van reparatie via stads- of kortingspas, en het starten van een bewustwordingscampagne.
- Achterkant: Stimuleer hergebruik en recycling door schoenen toe te voegen aan de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid Textiel. In een vervolgonderzoek is deze optie nader uitgewerkt met concrete doelstellingen voor hergebruik en recycling van schoenen.
Impact
Concreet inzicht in de schoenketen en impact, gebaseerd op analyse en input van diverse partijen.
De ervaring van een Rebel
