Financiële participatie en lokaal eigendom bij energieprojecten

In de huidige fase van de energietransitie zijn veel van de technische oplossingen aanwezig, gevolgd door ambitieuze beleidsdoelstellingen. Nu is het zaak om snelheid te behouden en stappen te formuleren (en zetten) richting een professionele maar vooral ook gedragen realisatie van hernieuwbare opwek. Het creëren van draagvlak is essentieel. Interessant, al die ambities en mogelijkheden, maar burgers zijn vaak terughoudend als het gaat om een energieproject in hun directe omgeving. Zowel de politiek als lokale overheden erkennen de meerwaarde van lokaal eigendom bij het creëren van draagvlak.

De uitdaging

Door financieel te participeren wordt de lokale gemeenschap direct betrokken bij en profiteert zij mee van de financiële opbrengsten van energieprojecten. Deze betrokkenheid gaat verder dan financiële aspecten; het biedt ook de mogelijkheid voor de lokale gemeenschap om inspraak te hebben en zeggenschap te verkrijgen over de projecten. Toch is lokaal eigendom op zichzelf niet de heilige graal. Een effectief participatieproces gaat hier vanzelfsprekend aan vooraf.

Er zijn verschillende vormen van financiële participatie en verschillende structuren waarin het opgezet kan worden. Wat het meest geschikt is, hangt af van de situatie en de wensen van de betrokken partijen. Over deze inrichting moet goed worden nagedacht. Een verkeerd ingericht participatiemodel gaat al snel ten koste van inclusiviteit of doet in de praktijk niet zoveel voor draagvlak als dat men hoopt. Hoe zorg je ervoor dat niet alleen de happy few profiteren? Hoe zorg je dat participatie niet alleen compensatie van overlast is, maar ook het startschot kan zijn voor de lokale energietransitie? Kan het bijdragen aan het bestrijden van energiearmoede? Lokale overheden kunnen, afhankelijk van aard, omvang en locatie van het project, een actieve rol spelen bij het bepalen van de koers.

Gemeenten en provincies zijn zoekende in hoe ze zich moeten opstellen. In welke mate zijn zij bereid en in staat om een proactieve rol te vervullen in het stimuleren van lokaal eigendom? Rebel heeft verschillende grote steden en provincie hierbij geadviseerd. Ook hebben we op projectbasis participaties vormgegeven met honderden eigenaren.

Financiële participatie en lokaal eigendom in beleid

We hebben de gemeente Rotterdam geholpen een eenduidige uitvoeringslijn te definiëren als het gaat om lokaal eigendom in de gemeente bij wind- en zonprojecten. Ook hebben we de gemeente geholpen met de praktische vertaling van het beleid rondom wind en participatie in de Rotterdamse leidraad windenergie (zie: Leidraad windenergie)
De gemeente Amsterdam hebben we geholpen door advies te geven over hoe financiële participatie bij zon- en windprojecten verankerd kan worden in het gemeentelijk beleid. Ook hebben we een verkenning gedaan naar de mogelijkheden voor financiële participatie bij warmtenetten.
De provincie Groningen hebben we geadviseerd over de wijze waarop de provincie een rol kan spelen om de ambitie van 50% lokaal eigendom in duurzame energieprojecten te bewerkstelligen. Welke knelpunten staan deze ambitie in de weg? Op basis van een routekaart en afwegingskader hebben we geadviseerd over welke rol moet worden ingenomen.

Voor RVO heeft Rebel het financieel model burgerparticipatie bij wind op land ontwikkeld; een gebruiksvriendelijk windexploitatiemodel (voor gemeenten) wat inzicht geeft in de business case van wind op land en wat het effect is van verschillende variabelen, waaronder burgerparticipatie, op de haalbaarheid van de business case.
Rebel heeft voor de provincie Friesland een participatiemodel opgezet in windpark Friesland. De opbrengsten zijn significant en zijn in belangrijke mate aangewend voor energie armoede en energiebesparing in vastgoed.

Financiële participatie en lokaal eigendom in energieprojecten

Rebel heeft ervaring met volledig coöperatieve windprojecten. De rol van Rebel als financieel adviseur voor Deltawind en Zeeuwind (Windpark Krammer) en voor Windpark Nijmegen Betuwe was om te helpen met de professionalisering van de organisatie en het aangaan van de deal met andere partijen.
De provincie Fryslân is in 2017 medeaandeelhouder geworden van Windpark Fryslân. Bij de uitwerking van de participatie hebben de partijen de wens uitgesproken om de omgeving en de Friese burgers mee te laten delen in de baten van het windpark; de zogenaamde burgerparticipatie. Rebel is gevraagd om tot een advies te komen voor een mogelijke structuur voor de uitgifte van een burgerobligatie

Een uitdagende proces in de energietransitie

"Als Rebel zijn we thuis in beleidsmatige aspecten van lokaal eigendom, met richtlijnen en juridische kaders. Ook hebben we zelf in de praktijk succesvolle en doelgerichte participatieconstructies geïmplementeerd. Het komen tot gezamenlijke visies en het realiseren van breed gedragen energieprojecten zijn uitdagende, maar bovenal boeiende processen."

Jan-Coen van Elburg

Impact

Combinatie van een sterke inhoudelijke basis met een pragmatische houding op dit onderwerp. Hiermee brengen we partijen verder richting een professionele en bovenal gedragen realisatie van hernieuwbare opwek.